حکمت غسل جنابتطبق شریعت اسلام فردی که جنب شده (یعنی منی از او خارج شده یا با دیگری همبستر شده)برای انجام اعمالی که نیاز به طهارت دارد واجب است غسل نماید. این که چرا اسلام دستور می دهد به هنگام جنب شدن، تمام بدن را بشویید آنهم با کیفیت مخصوص، در حالی که فقط عضو معینی آلوده می شود یا این که چرا نباید تنها محل را بشوییم و اگر مقصود پاکیزگی است چرا دوش گرفتن معمولی کفایت نمی کند؟ در پاسخ باید متذکر شویم که علت شرعی وجوب غسل بااین کیفیت، دستور دین است ولی در زیر، چند حکمت غسل جنابت را را بر‌می شمریم: ۱ - اطاعت امر الهیحکمت اصلی غسل کردن به طور کلی با این کیفیت خاص، اطاعت امر الهی است که باعث تقویت روحیه عبودیت و بندگی در فرد مسلمان شده واوازاین طریق به خدای خویش نزدیک می گردد. حکمت غسل کردن فقط یک نظافت بدنی نیست: بلکه غسل، یک عمل عبادی است که با ویژگی‌های عبادی آن (مانند نیت و انجام عمل برای رضای خدا) باعث می شود که دل، متوجه خداشود. ازاین‌رو نباید آن را با یک نظافت ظاهری صرف، یکسان دانست. ۲ - طهارت معنویدر خصوص غسل جنابت حتی اگر بخواهیم به جنبه پاک سازی آن هم توجه کنیم، هدف از غسل جنابت، پاک‌سازی نوعی آلودگی روحی است که روش طهارت آن، توسط دین (که متصدی بیان روش های ارتباط و تاثیر گذاری معنوی و روحانی است) بدین گونه آموزش داده شده است وگرنه باید شستن موضعی که نجس شده است،برای طهارت کافی می‌بود. هم چنان که خداوند متعال، پس از بیان غسل، وضو و تیمم، می فرماید؛ راز این دستور آن است که شما طاهر شوید «ولکن یرید لیطهرکم؛ ولیکن خدا می خواهد شما راپاک کند.» تا انسان طاهر نشود به خدایی که طیب است نمی‌رسد و این طهارت، محبوب ذات [۳] حق است که در قرآن فرموده است؛«...والله یحب المطهرین؛ و خدا کسانی را که خواهان پاکی‌اند دوست دارد.» وقتی انسان اندکی در مسئله‌ی طهارت تأمل کند به این نتیجه می‌رسد؛ خدایی که این قدر در مورد مسئله طهارت تاکید دارد و به پاکیزگی لباسی که بر تن است و پوستی که بمنزله قشری برای حقیقت انسان است اهمیّت می دهد یقینا به طهارت قلب، بی‌توجه نبوده و به پاکیزگی باطن از آلودگی‌ها و کثافت‌های معنوی که قابل قیاس با کثافات ظاهری نیست اهمیت ویژه می‌دهد. پس آنچه از طهارت مراد است نه فقط طهارت ظاهری بلکه در حقیقت طهارت معنوی است و شاهد این ادعا آنکه خداوند در مورد تیمم نیز فرموده؛ «ولکن یرید لیطهرکم». خاک که باعث تطهیر ظاهر نیست بلکه آنچه مراد است تطهیر انسان از خبائث اخلاقی،تکبر،عجب و غیره است. امام خمینی غسل را به دو قسم ظاهری و باطنی تقسیم می‌کند و غسل باطنی را طهارت از جنابت حقیقی که دوری از حق‌تعالی است می‌داند و جنابت را خروج از وطن عبودیت و دخول در غربت می‌داند که همان اظهار ربوبیت و دعوای منیت است؛ لذا غسل برای تطهیر از این آلودگی‌های باطنی و اعتراف به تقصیر است. به اعتقاد ایشان ازآنجا که جنابت فرورفتن در طبیعت و غفلت از عالم روحانیت است که سبب بروز حیوانیت و داخل شدن در اسفل‌سافلین است پس روی‌آوردن به دنیا و توجه به کثرت اصل اصول جنابت است و غسل آن، پاک شدن از این خطیئه و رجوع از توجه به طبیعت و داخل شدن در سلطنت الهی و تصرفات رحمانی است. به اعتقاد امام خمینی سالک نباید در وقت غسل به طهارت ظاهری اکتفا کند؛ بلکه توجه به جنابت باطن قلب و سرّ روح نموده و غسل آن را لازم‌تر بداند و تا طهارت از این جنابت به‌وسیله آب رحمت صورت نگیرد لایق نماز که حقیقت معراج قرب است، نمی‌شود. امام در بیان سرّ غسل جنابت معتقد است؛ چون شخص در حالت جنابت همه اعضایش متشنج می‌شود و با انجام عمل جنسی، نطفه از تمام بدن خارج می‌شود، ازاین‌رو غسل جمیع بدن لازم است البته این نظریه جمعی از اطباء و حکمای طبیعی است و معلل نمودن آن به اکل شجره و نسبت دادن جنابت به نفس، راهی به معارف را باز می‌کند؛ زیرا قضیه شجره و خوردن آدم از آن از اسرار علوم قرآنی و اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) است. امام خمینی در بیان این سرّ بر این باور است که باید با آب رحمت حق، باطن دل را غسل داد و از اقبال به دنیا که از مظاهر شجره منهیه است، توبه کرد و قلب را که محل تجلیات جمال الهی است از حبّ دنیا و شئون خبیث آن رجز شیطان شست‌وشو داد. ۳ - تعدیل اعصاب سمپاتیکاز سوی دیگر،خارج شدن منی از انسان، یک عمل موضعی نیست (مانند بول و سایر زوائد) به دلیل این که اثر آن در تمام بدن، آشکار می گردد و تمام سلول‌های بدن، به دنبال خروج آن در یک حالت سستی مخصوص فرو می‌روند و این خود نشانه تأثیر آن بر روی تمام اجزاء بدن است. طبق تحقیقات دانشمندان، در بدن انسان، دو سلسله اعصاب نباتی وجود دارد که تمام فعالیت‌های بدن را کنترل می‌کند: اعصاب سمپاتیک و اعصاب پاراسمپاتیک. این دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان گسترده است. وظیفه اعصاب سمپاتیک، تند کردن و وظیفه اعصاب پاراسمپاتیک، کند کردن فعالیت دستگاه‌های مختلف بدن است. گاهی جریان‌هایی در بدن رخ می‌دهد که این تعادل را به هم می‌زند؛ از جمله آن‌ها حالت ارگاسم (اوج لذت جنسی) است که معمولاً مقارن با خروج منی صورت می‌گیرد. از اموری که می‌تواند اعصاب سمپاتیک را به کار وا دارد و تعادل از دست رفته را تأمین کند، تماس آب با بدن است و از آنجا که تأثیر ارگاسم روی تمام اعضای بدن به طور محسوس دیده می‌شود، دستور داده شده که بعد از آمیزش جنسی یا خروج منی، تمام بدن با آب، شسته شود. ۴ - رعایت بهداشتغسل جنابت یک دستوراسلامی برای پاک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت،در طول زندگی است. همواره افرادی از نظافت خود غافل می‌شوند ولی این حکم اسلامی آنان را وادار می‌کند که در فاصله‌های مختلف، خود را شست و شو دهند و بدن خود را پاک نگه دارند. ۵ - نتیجه گیریالبته موارد یاد شده، تنها به عنوان حکمت و فلسفه غسل به شمار می‌آید و به هیچ وجه، ملاک اصلی وجوب غسل نیست؛ چه اینکه غسل، یک واجب تعبدی است و نیاز به قصد قربت دارد. ازاین‌رو کسی که تازه بدن خود را شسته ولی از او منی خارج شده است، باز باید غسل را انجام دهد. ۶ - پانویس۷ - منبع• سایت پرسمان. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |